بررسی اختلالات کروموزومی با آزمایش QF-PCR و MLPA

آزمایش QF-PCR چیست؟

آزمایش QF-PCR، تکنیکی بر پایه تکثیر توالی های خاصی از کروموزوم است که کاربردهای بسیاری دارد، یکی از کاربردهای این روش: تشخیص آنیوپلوئیدی (اختلالات تعدادی کروموزومی) پیش از تولد می باشد. انجام کشت کروموزومی بر روی مایع آمنیون، روش استاندارد تشخیص آنیوپلوئیدی پیش از تولد می باشد که نیاز به کشت سلولی دارد و معمولا برای رسیدن به جواب نهایی حدود 14 تا 16 روز زمان نیاز است، این در حالی است که آزمایش QF-PCR بسیار سریع است و نتیجه آن در حدود دو تا سه روز حاضر می شود.

گاهی بنا به دلایل گوناگون ـ از جمله اضطراب والدین به ویژه مادر باردار و یا کمبود وقت از نظر دریافت نتیجه پیش از پایان یافتن فرصت قانونی ختم بارداری ـ امکان صرف زمان طولانی وجود ندارد.

چنانچه خانواده به علت نگرانی زیاد مایل به دریافت سریع‌تر نتیجه باشد و نیز خطری که بارداری را تهدید می‌کند مشخصاً یکی از اختلالات کروموزومی شایع- شامل آنوپلوئیدی کروموزوم‌های 13، 18، 21، X  و یا Y  تشخیص داده شده باشد، می‌توان از تکنیک QF-PCR برای تسریع در ارائه نتیجه استفاده کرد. در این‌ صورت اضطراب ناشی از انتظار درازمدت کاهش خواهد یافت. با توجه به حساسیت و اختصاصیت بالای این آزمایش و برابری نسبی دقت آن با کشت کروموزومی در مورد تشخیص آنیوپلوئیدی شایع، ارائه جواب به خانواده با اطمینان بالایی صورت می گیرد.

همچنین در مواردی که نتیجۀ غربالگری و یا سونوگرافی به ‌طور مشخص ریسک وجود اختلالات تعدادی را در یکی از کروموزوم‌های نامبرده مطرح کند و سن بارداری از 17 هفتۀ کامل گذشته باشد، زمان کافی برای دریافت مجوز ختم بارداری پس از آماده شدن جواب کشت کروموزومی در اختیار نخواهد بود. لازم به ذکر است که مجوز ختم بارداری جنین مبتلا تنها تا پایان هفتۀ 18 بارداری (18 هفته و 6 روز) صادر می‌‌شود. در این‌گونه موارد نیز تکنیک QF-PCR راهگشا خواهد بود.

انجام همزمان QF-PCR و MLPA

توجه به این ‌نکته لازم است که در حال حاضر اخذ مجوز ختم بارداری از طریق پزشکی قانونی تنها با در دست داشتن نتیجۀ QF-PCR میسر نیست، اما چنانچه نتیجۀ حاصله توسط تکنیک دیگری نظیر MLPA تأیید گردد، امکان ختم بارداری وجود خواهد داشت. آزمایشگاه ژنتیک پارس ژنوم  این امکان را فراهم کرده‌ است که با انجام تکنیک MLPA به طور همزمان باQF-PCR ، به فاصلۀ حدوداً 3 روز پس از ارائه نمونه به آزمایشگاه، خانواده برای اخذ مجوز سقط جنین مبتلا به پزشکی قانونی ارجاع داده شود.

توصیه: در شرایطی که زمان برای ختم بارداری واقعاً محدود باشد، توصیه می‌شود آزمایش QF-PCR و MLPA به ‌صورت همزمان با کشت کروموزومی درخواست شود.

نمونه مورد نیاز:
آمادگی لازم:
مدت زمان جوابدهی:
نمونه مورد نیاز:

10 سی سی نمونه مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین) توسط پزشک فوق تخصص زنان و زایمان با گاید سونوگرافی از اطراف جنین گرفته می شود.

آمادگی لازم:

برای نمونه گیری نیاز به ناشتایی نیست و لازم است خانم باردار غذای سبکب میل کرده باشد.

مصرف داروهای ضد انعقادی مثل هپارین، آسپرین و … می بایست 48 ساعت قبل از نمونه گیری قطع شود.

خانم هایی که Rh خون شان منفی و Rh خون همسرشان مثبت است، می بایست ظرف 24 ساعت پس از نمونه گیری آمپول روگام تزریق نمایند. در مواردی که خانم باردار گروه خونی خود را نمی داند، باید پیش از نمونه گیری نسبت به تعیین گروه خونی وی و همسرش اقدام شود.

توصیه می شود که بعد از انجام آمنیوسنتز، خانم باردار به مدت چند روز استراحت نسبی، رژیم غذایی سبک داشته باشد و از انجام کارهای سنگین اجتناب نماید.

در زمان تعیین شده برای نمونه گیری، حضور همسر الزامی می باشد.

مدت زمان جوابدهی:

زمان لازم برای ارائه جواب‌ معمولا یک تا دو روز است.

محدودیت آزمایش‌های QF-PCR و MLPA

محدودیت آزمایش‌های QF-PCR و MLPA عدم قدرت تشخیص درجات پایین موزاییسم و همچنین عدم قدرت تشخیص اختلالات در کروموزوم‌های دیگر به غیر از کروموزوم‌های 13، 18، 21، X  و Y است.

مزایای آزمایش‌های QF-PCR و MLPA

مزیت اصلی این آزمایش‌ها امکان جواب‌دهی در زمانی کوتاه است. همچنین برخورداری از حساسیت و اختصاصیت بالا و عدم تأثیرپذیری از سن بارداری نیز از جمله مزایای مهم این تکنیک محسوب می‌شود.