بیماری کمبود آنزیم بیوتینیداز

بیماری کمبود آنزیم بیوتینیداز چیست؟

کمبود آنزیم بیوتینیداز (Biotinidase Deficiency) یک بیماری ژنتیکی است که از والدین به فرزند به ارث می رسد. کودکان مبتلا به این بیماری در استفاده از ویتامین بیوتین دچار اشکال می باشند. در برخی از کشورها، شناسایی این بیماری جزء آزمایشات غربالگری بدو تولد می باشد تا بتوان با تشخیص زود هنگام و درمان به موقع آن، از بروز علائم بیماری در نوزاد پیشگیری کرد. اما در صورت عدم درمان اغلب دچار مشکلات حاد و دائمی جسمی خواهند شد.

کمبود آنزیم بیوتینیداز شدید، شکل خطرناک بیماری است که باعث بروز تشنج، ضعف عضلانی (هیپوتونی)، مشکلات تنفسی، شنوایی و کاهش بینایی، مشکلات حرکتی و تعادل (آتاکسی)، بثورات پوستی، ریزش مو و …. می شود. افراد مبتلا به این بیماری نیاز به درمان مادام العمر دارند، که این درمان ها می توانند نقش پیشگیرانه و یا بهبود دهنده داشته باشند.

کمبود آنزیم بیوتینیداز جزئی، نوع خفیف تری از بیماری است که در صورت عدم درمان، علائمی مثل هیپوتونی، بثورات پوستی و ریزش مو را، فقط در صورت وجود عفونت و یا گاها استرس، تجربه خواهند کرد.

علت بیماری کمبود آنزیم بیوتینیداز چیست؟

جهش در ژن BTD علت بیماری کمبود بیوتینیداز (BD) می باشد که توارث اتوزومال مغلوب دارد. این ژن در سنتز آنزیم بیوتینیداز نقش دارد. آنزیم بیوتینیداز در جداکردن ویتامین بیوتین از مواد غذایی مثل جگر، زرده تخم مرغ و شیر و تبدیل آن به شکل فعال نقش دارد. بیوتین موجود در مواد غذایی برای بسیاری از متابولیسم های طبیعی بدن (تجزیه پروتئین، چربی و کربوهیدرات) مورد نیاز می باشد.

جهش در ژن BTD باعث کاهش و یا حذف فعالیت آنزیم بیوتینیداز می شود. زمانی که فعالیت این آنزیم به زیر ده درصد برسد منجر به بروز فرم شدید بیماری کمبود بیوتینیداز (BD) می گردد. بروز اختلال در متابولیسم بدن با تجمع ترکیبات سمی در بدن همراه است که علت ایجاد علائم بالینی ذکر شده می باشد.

به چه روشی می توان بیماری کمبود آنزیم بیوتینیداز را تشخیص داد؟

تشخیص بیماران مبتلا به کمبود بیوتینیداز براساس یافته های بیوشیمیایی که نشان دهنده کمبود کربوکسیلاز متعدد و یا کاهش فعالیت آنزیم آبیوتینیداز در سرم/پلاسما است، البته تشخیص نهایی آن با شناسایی جهش هموزیگوت بیماریزای ژن BTD و با انجام آزمایش ژنتیک صورت می گیرد.

کمبود آنزیم بیوتینیداز دارای توارث اتوزومال مغلوب است، این بدین مفهوم است که بیماری در اثر جهش در هر دو کپی از ژن BTD بروز می کند. کودکان مبتلا هر یک از این ژنهای جهش یافته را از یکی از والدین خود به ارث برده اند. والدین این کودکان دارای یک کپی سالم و یک کپی جهش یافته از ژن BTD می باشند، درواقع آنها ناقل بیماری هستند. وقتی هر دو والدین ناقل باشند، ۲۵% احتمال تولد کودک کاملا سالم،۵۰% احتمال تولد کودک ناقل همچون والدین و ۲۵% احتمال تولد کودک مبتلا به BD در هر بارداری وجود دارد. الگوی توارث در هر بارداری، مستقل از بارداری قبلی است پس احتمال اینکه یک کودک بیمار دیگر در این خانواده متولد شود، وجود دارد. بروز این بیماری در ازدواج های خویشاوندی بسیار بالاتر از ازدواج های غیر خویشاوندی است.

غربالگری بیماری کمبود آنزیم بیوتینیداز

شناسایی بیماران مبتلا به کمبود بیوتینیداز قبل از بروز علائم بالینی و شروع درمان آنها با مکمل های بیوتین منجر به حفظ سلامت و رشد طبیعی آنها خواهد شود. آزمایش غربالگری نوزادان، بر روی چند قطره خون از پاشنه نوزاد، برای شناسایی انواعی از بیماریهای متابولیک انجام می شود. کاملترین آزمایش غربالگری نوزادان با بررسی 60 بیماری که شامل اختلال کمبود بیوتینیداز نیز می شود، در آزمایشگاه ژنتیک پارس ژنوم انجام می شود.

بدانید که این بیماری ژنتیکی است و درمان قطعی ندارد و بروز آن در ازدواج های خویشاوندی بسیار بیشتر از ازدواج های غیر خویشاوندی است. با انجام آزمایش غربالگری ناقلی، می توان زوجین را از نظر وضعیت ناقلی برای مهمترین و شایعترین بیماریهای ژنتیکی با توارث مغلوب بررسی کرد و در صورت تایید ناقل بودن هر دو زوج برای یک بیماری مشترک، تمهیداتی را برای پیشگیری از تولد فرزند مبتلا اتخاذ نمود. آزمایش ECS در ایران برای اولین بار و منحصراً توسط دکتر شهرام سواد، مسئول فنی آزمایشگاه پارس ژنوم  کرج، راه اندازی شده است. در این آزمایش می توان وضعیت ناقلی زوجین را برای 280 بیماری ژنتیکی که شامل کمبود آنزیم بیوتینیداز نیز می شود، مورد بررسی قرار داد.