سرطان روده

سرطان روده یا کولون سومین سرطان شایع در آمریکا و سومین علت مرگ بر اثر سرطان در زنان و مردان است. آزمایشات غربالگری نقش بسیار مهمی در پیشگیری یا تشخیص سرطان کولون در مراحل اولیه دارند. در صورتیکه این سرطان در مراحل اولیه تشخیص و درمان شود بیش از 90% بیماران تا 5 سال زنده می مانند. با شناخت سرطان روده، آگاهی از آزمایشات غربالگری و تغییر سبک زندگی می توان ریسک ابتلا به این بیماری را کاهش داد.

علت سرطان روده چیست؟

اکثر سرطان های روده در اثر رشد غیر طبیعی سلول ها در دیواره ی داخلی روده بزرگ یا راست روده ایجاد می شود. به این توده ی سلولی پولیپ گفته می شود.
همه ی پولیپ ها بدخیم نیستند اما بعضی از آنها ممکن است در گذر زمان (در طی سال ها) سرطانی شوند. انواع مختلفی از پولیپ های روده ای وجود دارد:
پولیپ آدنوماتوز (آدنوم). این پولیپ ها در برخی موارد تبدیل به توده ی سرطانی می شوند. به همین دلیل به آنها پیش-سرطانی نیز گفته می شود. آدنوم ها 3 نوع هستند: توبولی (tubular)، ویلوس (villous) و توبولوویلوس (tubulovillous).
پولیپ هیپرپلاستیک (hyperplastic polyps) و التهابی(inflammatory polyps). این نوع پولیپ ها رایج تر بوده و معمولا خوش خیم هستند. برخی افراد با پولیپ های هیپرپلاستیک بزرگ (بیشتر از یک سانتیمتر) ممکن است نیاز به غربالگری از نظر سرطان کولون با کولونوسکوپی در فواصل زمانی مشخص داشته باشند.
پولیپ های دندانه دار (SSP) و آدنوم های دندانه دار (TSA). احتمال سرطانی شدن این نوع پولیپ ها زیاد است و معمولا شبیه آدنوم ها درمان می شوند.
موارد زیر احتمال سرطانی شدن پولیپ های کولون را افزایش می دهند:

• سایز بیشتر از یک سانتیمتر
• وجود بیش از 3 پولیپ
• دیسپلازی پس از برداشت پولیپ. دیسپلازی یک نوع ساختار پیش سرطانی است. این یعنی سلول های درون پولیپ یا لایه ی پوشاننده ی روده سرطانی نیستند اما غیر طبیعی هستند.

چگونه سرطان روده در بدن پخش می شود؟

در مواردی که منشاء اولیه سرطان پولیپ روده است، از دیواره راست روده یا روده ی بزرگ در گذر زمان ایجاد می شود. دیواره ی روده از چندین لایه تشکیل شده است. سرطان معمولا از داخلی ترین لایه (موکوس) شروع شده و به سمت بیرون و سایر لایه ها رشد می کند.
سلول های سرطانی از دیواره ی روده وارد رگ های خونی و لنف می شوند. سپس، وارد گره های لنفی شده و در سراسر بدن پخش می شوند.

انواع سرطان راست روده و روده بزرگ.

اکثر سرطان های روده آدنوکارسینوما هستند. آدنوکارسینوماها از سلول های سازنده ی موکوس منشاء می گیرند. زمانیکه پزشکان در مورد سرطان روده صحبت می کنند در اکثر موارد منظورشان آدنوکارسینوما است.

سایر انواع سرطان کولون:

• تومورهای کارسینوئید. از سلول های سازنده ی هورمون در روده منشاء می گیرند.
• تومور استرومال دستگاه گوارش. از سلول های ویژه ای در دیواره ی روده منشاء می گیرند. برخی از آنها خوش خیم هستند و در تمام دستگاه گوارش ایجاد می شوند اما در کولون رایج نیستند.
• لنفوم. سرطان سلول های سیستم ایمنی است. در اکثر موارد از غدد لنفاوی شروع می شوند اما ممکن است در راست روده، روده ی بزرگ یا سایر اندام نیز تشکیل شوند.
• سارکوم. به طور کلی نادر هستند اما گاهی در رگ های خونی، عضلات و سایر بافت های پیوندی راست روده یا روده ی بزرگ ایجاد می شوند.

چه عواملی شانس ابتلا به سرطان روده را بیشتر می کنند؟

بیش از نیمی از موارد این سرطان ناشی از ریسک فاکتورهایی است که در اثر عوامل محیطی ایجاد شده و خوشبختانه قابل تصحیح هستند. سبک زندگی نادرست مانند چاقی، عدم تحرک، سیگار، نوشیدن الکل و مصرف بیش از حد گوشت قرمز یا گوشت های فراوری شده ، نداشتن مقدار کافی میوه، سبزیجات و غلات کامل در رژیم غذایی روزانه ریسک ابتلا به سرطان روده را افزایش می دهند. با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی می توان از ابتلا به سرطان روده به میزان قابل توجهی پیشگیری کرد.
با این حال، سن، سابقه ی فردی یا خانوادگی پولیپ های روده، بیماری های التهابی روده، برخی بیماری های ارثی (مانند سندرم لینچ)، دیابت تیپ دو و برخی نژادها (مانند آفریقایی-آمریکایی و اشکنازی) عواملی هستند که شانس ابتلا به سرطان روده را افزایش داده اما قابل تغییر نیستند.

پیشگیری از سرطان روده

همه ی سرطان های روده قابل پیشگیری نیستند. اما با رعایت موارد زیر می توان ریسک ابتلا به این سرطان را کاهش داد.

• آزمایشات غربالگری دوره ای. به شناسایی زود هنگام تغییرات در بافت روده مانند پولیپ ها کمک می کند.
• داشتن وزن ایده آل و حفظ آن
• تمرینات بدنی منظم
• رژیم غذایی سالم. غنی از میوه، سبزیجات و غلات کامل و پرهیز از گوشت قرمز/ فراوری شده و غذاهای فوق فراوری شده.
• پرهیز از الکل
• پرهیز از سیگار
• غربالگری و تشخیص زود هنگام

ریسک ابتلا به این نوع سرطان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. هر فرد می بایست در مورد ریسک خود و سن مناسب برای شروع آزمایشات غربالگری با پزشک مشورت کند.
طبق گایدلاین انجمن سرطان آمریکا (ACS) به افرادی که ریسک متوسط برای ابتلا به سرطان روده دارند موارد زیر توصیه می گردد:

• شروع آزمایش غربالگری سرطان روده از سن 45 سالگی
• زنان و مردانی که سالم هستند می بایست آزمایشات غربالگری سرطان روده را به صورت دوره ای و منظم تا 75 سالگی ادامه دهند.
• غربالگری از 76 سالگی تا 85 سالگی طبق صلاحدید پزشک بر اساس، نتایج آزمایشات غربالگری قبلی و وضعیت کلی سلامتی انجام می شود.
• پس از 85 سالگی نیاز به غربالگری از نظر سرطان روده نیست.

در افرادی که بر اساس اطلاعات شخصی و خانوادگی در گروه پر خطر قرار می گیرند، ممکن است غربالگری طبق صلاحدید پزشک متخصص قبل از 45 سالگی شروع شود.

غربالگری سرطان روده

انواع مختلفی از آزمایشات غربالگری سرطان روده وجود دارد. در برخی از آنها نشانه هایی از وجود سرطان در مدفوع بررسی می شود و در برخی دیگر تصویر روده بزرگ و راست روده مطالعه می شود. به یاد داشته باشید، مهمترین چیز انجام غربالگری است و نوع تست مهم نیست.
آزمایش مدفوع:

• انجام تست ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT) به صورت سالانه
• آزمایش خون مخفی در مدفوع گایاک (gFOBT) به صورت سالانه
• آزمایش DNA مدفوع هر سه سال یک بار

معاینه چشمی

• انجام کلونوسکوپی هر 10 سال یک بار 
• سی تی کولوگرافی یا کولونوسکوپی مجازی هر 5 سال یک بار 
• سیگموئیدوسکوپ انعطاف پذیر هر 5 سال یک بار

اگر نتیجه ی آزمایشات غربالگری با روش هایی غیر از کولونوسکوپی مشکوک باشد، حتما برای تشخیص سرطان فرد باید کولونوسکوپی شود.

علائم و نشانه های سرطان روده

در بسیاری از موارد علائم واضحی وجود ندارد اما شایع ترین نشانه های سرطان کولون:

• خونریزی از راست روده (رکتوم)
• خون در مدفوع
• دل درد یا دل پیچه
• تغییر در شکل مدفوع و اجابت مزاج
• کم اشتهایی
• کاهش وزن ناگهانی
• ضعف 

درمان سرطان روده

درمان در بیماران مبتلا به سرطان کولون بر اساس نوع و میزان پیشرفت سرطان، سن و وضعیت سلامت جسمی متفاوت است. همچنین، در برخی موارد تست های ژنتیک بر روی بافت تومور برای انتخاب نوع درمان انجام می شود. توصیه می شود، بیماران با پزشک خود در مورد تمام گزینه های درمانی، مزایا و معایب آنها صحبت کرده و در نهایت تصمیم گیری کنند.