سرطان پستان و درمان آن

سرطان پستان چیست؟

سرطان پستان یا به اصطلاح سرطان سینه در اثر رشد و تکثیر کنترل نشده ی سلول ها در بافت پستان ایجاد می شود. این نوع سرطان یک یا هر دو پستان را درگیر می کند. در اکثر موارد پزشک با مشاهده ی یک توده در ماموگرافی یا سونوگرافی مشکوک به سرطان شده و آزمایشات تکمیلی درخواست می کند. با وجود اینکه سرطان سینه شایع ترین سرطان در زنان است، مردان نیز به آن مبتلا می شوند.

انواع سرطان پستان

شایع ترین انواع سرطان پستان:

• کارسینوم داکتال درجا (DCIS): این نوع سرطان از مجاری شیری شروع می شود. در کارسینوم داکتال درجا سلول های سرطانی هنوز از مجرای شیری به بافت های اطراف گسترش نیافته اند. به همین علت این نوع سرطان در اکثر موارد قابل درمان است.
• سرطان پستان تهاجمی (invasive breast cancer):

در این نوع سرطان، سلول ها از جایگاه اولیه شان خارج شده و در بدن پخش شده اند. شایع ترین انواع سرطان پستان تهاجمی:

کارسینوم داکتال تهاجمی (IDC). از مجاری شیری شروع شده و سپس وارد بافت پستان می شود.  

کارسینوم لوبولار تهاجمی (ILC): این نوع سرطان از غدد تولید کننده ی شیر شروع شده و سپس در بافت پستان پخش می شود.

• سرطان پستان التهابی (IBC)

در IBC سلول های سرطانی موجب انسداد عروق لنفاوی در پوست می شوند. در افراد مبتلا به IBC پوست پستان قرمز، ملتهب و گاهی شبیه به پوست پرتقال می شود. همچنین، ممکن است با خارش مداوم، سفتی و بزرگ شدن پستان همراه باشد. در اکثر مبتلایان به این نوع از سرطان اثری از غده یا تومور نیست.

• سه گانه-منفی (Triple Negative): ER-/PR-/HER2- یا TNBC

Triple negative نوعی سرطان تهاجمی است که به درمان های روتین پاسخ نمی دهد. در سرطان پستان سه گانه منفی، سلول قادر به ساخت گیرنده ی استروژن، گیرنده ی پروژسترون و پروتئین HER2 نیست.

در صورتیکه نتایج آزمایش بافت شناسی نشان دهد سرطان از نوع triple negative است درمان آن مشکل تر است.

تشخیص سرطان پستان

معمولا اولین نشانه سرطان پستان در ماموگرافی مشخص می شود. سپس پزشک متخصص سوالاتی در مورد سابقه پزشکی تان پرسیده و معاینه تان می کند. معاینه پستان شامل بررسی تغییرات مجاری شیری و پوستی است. همچنین، پزشک غدد لنفاوی زیر بغل را بررسی می کند. غدد لنفاوی سفت یا متورم ممکن است نشان دهنده ی متاستاز سلول های سرطانی باشند.

در صورت شک به سرطان، پزشک آزمایشات تکمیلی زیر را درخواست می کند.

• ماموگرافی تشخیصی
• ام آر آی
• سونوگرافی
• بیوپسی پستان. پزشک برای تشخیص قطعی سرطان قسمت کوچکی از بافت پستان را جدا کرده و از نظر بافت شناسی بررسی می کند.

تشخیص سرطان پستان پیشرفته

در صورت تایید سرطان، اسکن استخوان، پت اسکن یا سی تی اسکن برای شناسایی سرطان پستان پیشرفته درخواست می شود.

آیا سرطان پستان خطرناک است؟

اگر در بیوپسی تشخیص قطعی سرطان داده شود، برای تعیین نوع آن و انتخاب درمان آزمایش تکمیلی ژنتیکی و پروتئینی درخواست می شوند.

آزمایش ژنی و پروتئینی سرطان پستان

در ابتدا، سلول های سرطانی از نظر گیرنده ی هورمون استروژن و پروژسترون آزمایش می شوند. اگر این گیرنده ها در سلول سرطانی وجود داشته باشند به آن سرطان پستان گیرنده هورمون مثبت (hormone receptor positive) گویند. همچنین، سلول ها از نظر پروتئین HER2 بررسی می شوند. در مواردیکه HER2 وجود دارد به آن سرطان HER2 مثبت می گویند. درمان این نوع سرطان ها نسبت به نوع سه گانه منفی راحت تر است.

در برخی موارد پزشک درخواست بررسی ژنتیکی سلول های سرطانی می کند. شناسایی تغییرات ژنتیکی سلول های سرطانی در انتخاب نوع درمان و میزان اثر گذاری آن بسیار موثر است.

درمان سرطان پستان

انواعی از روش ها برای درمان سرطان پستان وجود دارد.

جراحی و پرتودرمانی برای درمان سرطان هایی که تنها یک عضو از بدن را درگیر کرده اند (مانند پستان) استفاده می شوند. در مقایسه، شیمی درمانی، هورمون تراپی، درمان هدفمند و ایمونوتراپی بر روی سلول های سرطانی در کل بدن اثر گذارند.

در اکثر موارد پزشک از درمان ترکیبی استفاده می کند. انتخاب پروسه ی درمان بستگی به موارد زیر دارد:

• میزان پیشرفت سرطان
• تغییرات ژنتیکی و پروتئینی سلول ها
• سن
• سابقه ی پزشکی بیمار
• عوارض جانبی درمان

جراحی

اکثر زنان مبتلا به سرطان پستان تجربه جراحی دارند. رایج ترین جراحی پستان لامپکتومی، ماستکتومی یا جراحی غدد لنفاوی زیر بغل است.

لامپکتومی یا ماستکتومی؟

در لامپکتومی توده سرطانی و کمی از بافت اطراف آن برداشته می شود. مزیت آن این است که پستان برداشته نمی شود اما این بیماران باید پس از جراحی پرتودرمانی شوند. البته در موارد نادر زنانی که ماستکتومی می شوند هم نیاز به پرتودرمانی دارند.   

پرتودرمانی

در پرتودرمانی سلول های سرطانی با تاباندن اشعه از بین می روند. پرتو درمانی بر دو نوع است:

• پرتودرمانی خارجی. در این روش پرتوها از طریق یک منبع خارجی به پستان تابانده می شوند.
• براکی تراپی. در این روش دانه های رادیواکتیو زیر پوست پستان قرار داده می شوند.

عوارض جانبی پرتودرمانی.

بر حسب نوع پرتودرمانی، عوارض جانبی متفاوت هستند. شایع ترین آنها قرمزی، تغییر رنگ پوست و احساس خستگی هستند.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از داروهای تزریقی یا خوراکی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. بر حسب میزان پیشرفت سرطان، شیمی درمانی قبل یا بعد از جراحی انجام می شود.

پروسه ی شیمی درمانی به صورت دوره ای است و ممکن است ماه ها طول بکشد. به دنبال هر دوره وقفه کوتاهی داده می شود.  

عوارض جانبی شیمی درمانی

احساس خستگی، مشکلات گوارشی و ریزش مو شایع ترین عوارض شیمی درمانی هستند.

هورمون تراپی

بدن زنان تا قبل از یائسگی استروژن تولید می کند. بعد از یائسگی میزان تولید استروژن بسیار کم است اما همین مقدار کم نیز می تواند موجب پیشرفت سرطان شود. در هورمون تراپی با تجویز دارو تولید استروژن مهار می شود.

گاهی هورمون تراپی برای جلوگیری از عود مجدد سرطان استفاده می شود. مهار کننده های آروماتاز دسته ای از داروها هستند که در درمان سرطان در زنان یائسه کاربرد دارند. این دارو 5 تا 10 روز پس از جراحی پستان به صورت خوراکی و روزانه تجویز می شود.

تاموکسیفن داروی دیگری است که برای درمان سرطان پستان قبل و بعد از یائسگی استفاده می شود.

عوارض جانبی هورمون تراپی

گر گرفتگی و خشکی واژن شایع ترین عوارض هورمون تراپی هستند.

درمان هدفمند

درمان هدفمند برای انواع خاصی از سرطان پستان مانند HER2 مثبت استفاده می شود. در این نوع درمان، دارو به صورت اختصاصی تنها بر سلول های سرطانی تاثیر می گذارد و بیشتر به بیمارانی که به درمان های روتین پاسخ نمی دهند تجویز می شود.

عوارض جانبی درمان هدفمند

بر حسب نوع دارو عوارض جانبی متفاوت است. اما به طور کلی یکی از عوارض خطرناک این داروها مشکلات قلبی است.

ایمونوتراپی

در ایمونوتراپی داروهای تقویت کننده ی سیستم ایمنی استفاده می شوند. این داروها به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می شوند.

عوارض جانبی ایمونوتراپی

بر حسب نوع آن عوارض جانبی متفاوت است. گاهی سیستم ایمنی علیه سلول های سالم فعال شده و آنها را از بین می برد.

مراقبت های پس از درمان سرطان پستان

بیماران مبتلا به این سرطان می بایست تا سال ها پس از پایان دوره درمان تحت مراقبت باشند. پزشک با درخواست آزمایش خون یا سایر آزمایشات تکمیلی وضعیت سلامتی شان را ارزیابی می کند. 

در سال های اول ممکن نیاز به معاینات ماهیانه باشد اما با گذر زمان فاصله ی معاینات بیشتر می شود. همچنین، به بیمارانی که ماستکتومی انجام نداده اند توصیه به ماموگرافی سالیانه شود.