تومور مارکر در سرطان

آزمایش تومور مارکرها (آزمایش ژنتیک تومور) با هدف شناسایی تغییرات ژنتیکی در سلول های سرطانی انجام می شوند. این تغییرات نقش مهمی در انتخاب نوع درمان در افراد مبتلا به سرطان دارند. 

تومور مارکر سرطان چیست؟

آزمایش تومور مارکر یا بیو مارکر روشی برای بررسی ژن ها، پروتئین ها یا سایر فاکتورها در سلول های سرطانی است. تومور مارکرها کاملا اختصاصی بوده و از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. برخی از آنها در پیش بینی پاسخ به درمان و برخی دیگر به انتخاب نوع درمان سرطان کمک می کنند. همچنین، انواعی از تومور مارکرها در تشخیص سرطان و کنترل آن در حین و پس از پایان دوره ی درمان نقش دارند.  

این تست برای افراد مبتلا به سالید تومورها یا سرطان خون انجام می شود. 

اسامی زیر نیز برای آزمایش بیومارکر سرطان به کار می روند:

• آزمایش تومور
• آزمایش ژنتیک تومور/ سرطان
• آزمایش ژنومیک یا تست ملکولی سرطان
• آزمایش سوماتیک سرطان

در مواردیکه این آزمایش به همراه یک رژیم درمانی انجام می شود به آن تست تشخیصی همراه نیز گفته می شود.

آزمایش بیومارکر با آزمایش ژنتیک سرطان متفاوت است. در آزمایش ژنتیک سرطان جهش های ارثی که با ریسک ابتلا به سرطان همراه هستند بررسی می شوند.

تومور مارکرها و درمان سرطان

تومور مارکرها به پزشکان و بیماران در انتخاب نوع درمان کمک می کنند. در واقع، برخی از روش ها مانند درمان های هدفمند یا ایمونوتراپی سلول های سرطانی فقط در بیمارانی که بیومارکرهای مشخصی دارند موثر بوده و در بقیه موارد بی تاثیر است.

برای مثال، افراد مبتلا به سرطان که تغییرات ژنتیکی مشخصی در ژن EGFR دارند نسبت به به داروهای مهار کننده ی EGFR به خوبی پاسخ می دهند. در این موارد، آزمایش تومور مارکر به تشخیص جهش های این ژن و انتخاب درمان کمک می کند.

تومور مارکر و درمان شخصی شده سرطان

تومر مارکرها نقش بسیار مهمی در درمان اختصاصی یا شخصی شده ی سرطان دارند. درمان اختصاصی روشی است که در آن پیشگیری، تشخیص و درمان بر اساس ژن ها، پروتئین ها و سایر فاکتورهای سلولی انجام می شود.

در سرطان، منظور از درمان شخصی شده به کار گیری بیومارکرها و سایر تست ها برای انتخاب بهترین و موثرترین شیوه ی درمانی است.

ایده ی درمان هدفمند سرطان جدید نیست اما یافته های اخیر در علم و تکنولوژی نقش مهمی در پیشرفت آن داشته است. در حال حاضر، دانشمندان می دانند که انواعی از تغییرات ژنتیکی، پروتئین و سایر فاکتورها در رشد و گسترش سرطان موثرند. همچنین تغییرات سلولی در دو فرد مبتلا به یک نوع سرطان یکسان نیست. برخی از این تغییرات در پاسخ به درمان تاثیر گذارند.

با این حال، درمان شخصی شده هنوز بخشی از گزینه های درمانی روتین در اکثر سرطان ها نیست.

آزمایش تومور مارکر به چه کسانی توصیه می شود؟

در مورد انجام تست تومور مارکر حتما با پزشک تان مشورت کنید. در اکثر موارد پزشکان بررسی تومور مارکرهای ژنتیکی را به افراد مبتلا به سرطان پیشرفته توصیه می کنند.

همچنین این آزمایش به صورت روتین برای انتخاب نوع درمان در افراد مبتلا به سرطان روده، پستان و سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC) انجام می شود.

آزمایش تومور مارکر چگونه انجام می شود؟

برای انجام این آزمایش نیاز به نمونه برداری از سلول های سرطانی است. در افراد مبتلا به سالید تومورها که تحت عمل جراحی قرار می گیرند نمونه برداری حین عمل انجام می شود. در غیر این صورت، بیوپسی از تومور به صورت سرپایی انجام می شود.

در افراد مبتلا به سرطان خون آزمایش بیوپسی مایع (liquid biopsy) بر روی نمونه خون انجام می شود. بیوپسی مایع در مواردیکه نمونه برداری از تومور به علت موقعیت آن امکان پذیر نیست هم به کار می رود.    

سپس نمونه به آزمایشگاه ارسال شده و از نظر تومور مارکرها بررسی می شود. آزمایشگاه لیستی از مارکرهای شناسایی شده در سلول های توموری را گزارش می کند. در نهایت، پزشک بر اساس نتایج نوع درمان را انتخاب می کند.

در آزمایش ژنتیک تومور مارکرها گاهی نیاز به بررسی سلول های سالم در کنار سلول های سرطانی است. در این موارد نمونه گیری از بزاق، خون یا پوست نیز انجام می شود. سپس تغییرات ژنتیکی سلول های سرطانی که در طول زندگی فرد مبتلا ایجاد شده (جهش های سوماتیک) با سلول های سالم همان فرد مقایسه می شود. علت اصلی اکثر سرطان ها جهش های سوماتیک است. این جهش ها ارثی نبوده و به نسل بعد منتقل نمی شوند.

انواع تومور مارکرها

هدف از بررسی تومور مارکرها در اکثر موارد کمک به انتخاب درمان است. در این حالت، بیشتر تومور مارکرها ژنتیکی هستند.

در برخی تست ها تنها یک تومور مارکر و در برخی دیگر چندین مارکر همزمان به صورت پانل بررسی می شوند. آزمایش ژنتیک پیشرفته برای درمان هدفمند سرطان به دو صورت پانل ژن های شایع (50 ژن) و کامل (400 ژن) با هدف انتخاب موثرترین درمان در آزمایشگاه پارس ژنوم انجام می شود.

برخی از مارکرهای ژنتیکی در نوع خاصی از سرطان ها اهمیت دارند برخی دیگر در انواعی از سرطان ها اندازه گیری می شوند.

گاهی هدف از بررسی برخی تومور مارکرها اندازه گیری میزان جهش های ژنتیکی  (TMB) در سلول های سرطانی است. این اطلاعات نقش مهمی در پیش بینی اثر بخشی نوع خاصی از ایمونوتراپی به نام مهاره کننده های چک پوینت ها دارند.

آیا آزمایش تومور ماکرها به درمان سرطان من کمک می کند؟

این آزمایش همیشه منجر به درمان سرطان نمی شود. برای مثال:

• گاهی به علت جایگاه توده سرطانی نمونه برداری از آن ممکن نیست.
• بافت بیوپسی کوچک است و برای انجام آزمایش کافی نیست.  
• در برخی از بیماران مارکری که برای آن درمان موثری وجود داشته باشد شناسایی نمی شود.

گاهی نوع  تومور مارکرها در سلول های سرطانی یک فرد متفاوت است. برای مثال، برخی از سلول ها یک نوع مارکر و برخی دیگر نوع دیگری را تولید می کنند. در این حالت، فقط برخی از سلول ها به درمان پاسخ داده و از بین می روند. ما بقی سلول ها رشد کرده و موجب عود سرطان می شوند.

علت دیگر، تغییر بیومارکرهای سلول های سرطانی در گذر زمان است. در واقع، هر آزمایش نشان دهنده ی مارکرهای سلولی در همان زمان است و با گذر زمان آزمایش باید تکرار شود.

هزینه آزمایش تومور مارکرها

هزینه آزمایش تومور مارکرها بر حسب نوع آنها و تعداد مارکرهای مورد بررسی متفاوت است. برای آگاهی از هزینه ی آزمایش به صفحه ی تماس با پارس ژنوم مراجعه کنید.