سقط وعلل آن

فهرست مطالب

• انواع سقط مکرر
• علت سقط مکرر
• علل ژنتیکی سقط جنین
• علل غیر ژنتیکی سقط جنین

سقط جنین، از بین رفتن خود بخودی جنین قبل از هفته بیستم بارداری است. این پدیده در زنان شایع است و تقریبا در 15% از بارداری ها و اکثرا در سه ماهه اول، رخ می دهد. از دست دادن دو یا تعداد بیشتری بارداری کمتر از 20 هفته را سقط مکرر می نامند که در 1 تا 2 درصد از خانم های باردار رخ می دهد. فاکتورهای ژنتیکی و غیر ژنتیکی می توانند علت بروز این سقط ها باشند. شناسایی علت بروز سقط های مکرر برای درمان و پیشگیری از تکرار آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

انواع سقط مکرر

سقط مکرر اولیه

 (در سه ماهه اول بارداری). به سقط های متوالی بدون سابقه ی بارداری موفق سقط مکرر اولیه گویند. مهمترین علت آن مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی جنین است. به طور کلی، علت 80-50% موارد اختلالات تعدادی کروموزوم ها است. ناهنجاری های ساختاری رحم نیز می توانند موجب آن شوند.

سقط مکرر ثانویه 

به سقط های متوالی پس از تجربه ی یک بارداری موفق گویند. ناهنجاری های رحم، بیماری های خود ایمن و فعالیتهای سنگین بدنی می توانند موجب آن شوند.

علت سقط مکرر

در اکثر موارد علت سقط جنین مشخص نیست. به طور کلی، تقریبا 65% زوج هایی که سابقه دو سقط متوالی دارند در بارداری سوم فرزند زنده و سالم خواهند داشت.

علل ژنتیکی سقط جنین

• اختلالات کروموزومی

تقریبا 80-50%سقط های سه ماهه اول بارداری به دلیل وجود اختلالات کروموزومی و بروز اشکال در رشد جنین اتفاق می افتند. اکثر ناهنجاریهای کروموزومی که در بررسی جنین سقط شده تشخیص داده می شوند، حاصل یک رخداد تصادفی هستند و بیشتر اوقات در بارداری های بعدی تکرار نمی شوند. با این حال، برخی ناهنجاری های کروموزومی تکرار می شوند. در صورتیکه سابقه دو یا بیش از دو سقط پشت سر هم دارید آزمایش ژنتیک توصیه می شود. در مرحله اول شما و همسرتان آزمایش آنالیز کروموزومی (کاریوتایپ) انجام می دهید. تقریبا در 4-2% موارد (1 از هر 50 زوج) وجود جابه جایی متعادل در یکی از والدین علت سقط مکرر است. اختلال متعادل، در واقع معکوس شدگی یا جابجایی کروموزومی است که با حذف و یا اضافه شدن ماده ژنتیکی همراه نیست. اکثر اختلالات کروموزومی متعادل منجر به بروز بیماری در فرد نمی شوند و فرد کاملا سالم است.

با اینکه فرد حامل اختلال کروموزومی متعادل، فرد نرمالی است، اما این اختلال می تواند منجر به چیدمان نادرست کروموزومی در سلول های زایشی (اسپرم یا تخمک) او گردد و با سقط جنین، نازایی و حتی تولد فرزند مبتلا همراه باشد. میزان خطر در زوجینی که حامل اختلال کروموزومی متعادل می باشند به کروموزوم درگیر، نوع، سایز اختلال و جنسیت والد درگیر بستگی دارد.

زوج هایی که سقط مکرر را به دلیل وجود ناهنجاریهای کروموزومی متعادل در یکی از زوج ها تجربه می کنند می توانند با کمک روش های کمک باروری به همراه روش های تشخیصی ژنتیکی جدید، بارداری سالم و کودک سالم داشته باشند. بکارگیری یک روش ژنتیکی با عنوان تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی (PGD) همراه با لقاح آزمایشگاهی (IVF) می تواند یکی از رویکردهای درمانی برای این زوج ها باشد. این روش ها برای زوج هایی که عمیقا تمایل به داشتن فرزند بیولوژیکی خود را دارند، بسیار باارزش است.

• ترومبوفیلی ارثی

ترومبوفیلی ارثی موجب تشکیل لخته های خون در جفت و اختلال در خون رسانی به جنین می شود. ترومبوفیلی یک ریسک فاکتور برای سقط جنین است. امروزه به زنانی که سابقه سقط مکرر دارند توصیه به انجام پانل ترومبوفیلی ارثی می شود. در این آزمایش ژن MTHFR، فاکتور دو، فاکتور پنج لیدن، پروترومبین، پروتئین C، پروتئین S و آنتی ترومبین بررسی می شود.

• سایر علل ژنتیکی

علاوه بر موارد فوق، اختلالات ژنتیکی دیگری نیز می توانند علت سقط مکرر باشند. بروز بیماریهای ژنتیکی تک ژنی در جنین می تواند علت سقط باشد که با آزمایش هول اگزوم (WES) قابل شناسایی می باشند. این دسته از بیماریها دارای ریسک تکرار بالایی هستند و می توانند با تولد فرزند مبتلا همراه باشند. بسیاری از ژن ها در مراحل اولیه رشد جنین نقش دارند و در صورت داشتن جهش برای جنین کشنده باشند. بررسی ژنوم جنین از نظر بیماریهای ژنتیکی می تواند راهکاری برای تشخیص و علت یابی باشد.

علل غیر ژنتیکی سقط جنین

• سن مادر

مادران با سن بالاتر از 35 سال در مقایسه با زنان جوانتر، ریسک خطر بالاتری دارند. به طوری که در سن 35 سالگی این ریسک 20 درصد است، در سن 40 سالگی این ریسک 40 درصد است و در سن 45 سالگی، حدود 80 درصد می باشد.

• سابقه قبلی

ریسک سقط در زنان با سابقه قبلی نسبت به دیگران بالاتر است.

• مشکلات آناتومیک رحم

تقریبا 15% از همه ی موارد ناشی از مشکلات ساختاری رحم است. برخی از آنها مانند رحم دو شاخه مادرزادی هستند. برخی دیگر در اثر فیبروئید و پولیپ با گذشت زمان ایجاد شده اند. طبق گایدلاین های بین المللی به تمامی زنان با سقط مکرر سونوگرافی رحم توصیه می گردد. سونوگرافی سه بعدی ترانس واژینال بیشترین دقت را دارد. در مواردیکه سونوگرافی سه بعدی قابل انجام نیست توصیه به سونو هیستروگرافی می شود.

• ترومبوفیلی اکتسابی یا سندرم آنتی فسفولیپید (APS)

در این بیماری بدن علیه غشاء فسفولیپیدی سلول های خودی آنتی بادی تولید می کند. این آنتی بادی ها موجب ایجاد لخته های خون در رگ ها (ترومبوز وریدی) و اختلال در خون رسانی به جنین می شوند.

در صورتیکه پزشک مشکوک به ترومبوفیلی اکتسابی باشد آزمایش آنتی فسفولیپید درخواست می کند. در این آزمایش میزان لوپوس آنتی کواگولانت (LAC)، آنتی کاردیولیپین (ACA، IgG و IgM) و  بتا 2 گلیکوپروتئین (aβ2GPI، IgG و IgM) اندازه گیری می شود. بهترین زمان برای انجام این تست شش هفته پس از آخرین سقط است.

به افرادی که نتیجه آزمایش شان مثبت است مصرف روزانه داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین یا هپارین تجویز می شود.

• اختلالات تیروئید

هورمون های تیروئید نقش مهمی در رشد و تکامل جنین دارند. کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید یا بالا بودن میزان آنتی بادی علیه تیروئید پراکسیداز (Ab TPO) موجب اختلال در فرایند تخمک گذاری، تولید اسپرم، باروری و تکامل جنین می شوند. اندازه گیری هورمون محرک تیروئید (TSH) و Ab TPO به تمام زنانی که سابقه سقط مکرر دارند توصیه می شود.

• نقص فاز لوتئال یا LPD

LPD ناشی از کمبود هورمون پروژسترون است. این هورمون به آماده سازی بافت اندومتر برای لانه گزینی و حفظ جنین کمک می کند. استرس، تخمدان پلی کیستیک و کمبود پرولاکتین می توانند منجر به LPD شوند. معمولا اولین گزینه درمانی برای افراد مبتلا به نقص لوتئال تجویز داروهای محرک تخمک گذاری مانند کلومیفن سیترات است.

• عوامل محیطی

مصرف برخی داروها، قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی، اشعه ایکس و … احتمال سقط را بیشتر می کنند. مصرف بیش از حد الکل، کافئین و کشیدن سیگار یا قرار گرفتن در معرض بوی سیگار در این دوران خطرناک است.

• وزن

هر دو فاکتور کمبود و اضافه وزن می توانند با افزایش ریسک سقط همراه باشند.

• عفونت و مسمومیت غذایی

برخی ویروس ها و مسمومیت های غذایی مانند عفونت های دستگاه تناسلی، روبلا، سایتومگالوویروس، توکسوپلاسموز، لیستریا، سالمونلا و پاروویروس احتمال سقط را بیشتر می کنند.

به طور کلی، تشخیص علت نقش مهمی در پروسه ی درمان، پیشگیری از تکرار و عواقب روانی آن بر مادر دارد. از آنجایی که اختلالات ژنتیکی می توانند یکی از دلایل سقط باشند، انجام مشاوره ژنتیک و در صورت نیاز، انجام آزمایشات ژنتیک مرتبط می تواند کمک کننده باشد. در صورت تشخیص قطعی، پزشک معالج می تواند میزان موفقیت بارداری بعدی را تعیین و توصیه های درمانی مناسبی را به زوجین ارائه نماید.