هرآنچه باید در مورد دیابت بارداری بدانیم

دیابت بارداری چیست؟

دیابت ملیتوس که به آن دیابت هم گفته میشود زمانی رخ میدهد که در آن گلوکز (قند) به جای آنکه برای تولید انرژی مصرف شود در جریان خون باقی میماند و به دنبال آن مشکلاتی برای سلامتی ما ایجاد میشود. برخی زنان در دوران بارداریشان برای اولین بار به دیابت مبتلا میشوند که به آن دیابت بارداری میگویند. زنان مبتلا به دیابت بارداری نیاز به مراقبت های خاص پزشکی در دوران بارداری و پس از آن دارند.

علت دیابت بارداری چیست؟

انسولین، هورومونی است که در کنترل قند خون نقش دارد. ترشح هورمونها در دوران بارداری میتواند موجب اختلال در عملکرد انسولین شود. در حالت طبیعی، بدن ما در دوران بارداری انسولین بیشتری تولید میکند تا سطح قند خون را نرمال نگه دارد. اما در برخی از زنان بدن قادر به تولید انسولین کافی در این دوران نیست در نتیجه قند خون بالا میرود و دچار دیابت بارداری میشوند.

دیابت بارداری معمولا چه زمانی شروع میشود؟

این نوع دیابت ممکن است در هر مرحله ای از بارداری رخ دهد اما احتمال آن در سه ماهه ی دوم و سه ماهه ی سوم بارداری بیشتر است.

بعد از تولد نوزاد چه اتفاقی می‌افتد؟

معمولا پس از تولد نوزاد سطح قند خون به حالت طبیعی خود برمیگردد .اما مطالعات نشان میدهد زنانی که دیابت بارداری دارند شانس بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 در طول زندگی خود دارند. برخی از زنان که به دیابت بارداری مبتلا میشوند قبل از بارداریشان به دیابت خفیف و تشخیص داده نشده مبتلا بوده اند، در این صورت دیابتشان پس از زایمان نیز ادامه خواهد داشت. تغذیه با شیر مادر یکی از بهترین راه ها برای کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 پس از تولد نوزاد است.

چه عواملی احتمال ابتلا به دیابت بارداری را افزایش میدهند؟

اگر یکی از ویژگی های زیر را داشته باشید بیشتر در معرض خطر ابتلا  هستید:

• شاخص توده بدنی (BMI Index) شما بیشتر از 30 باشد. برای محاسبه ی شاخص توده بدنی خود میتوانید از نرم افزارهای آنلاین استفاده کنید.
• کم تحرک هستید.
• در بارداری قبلی هم دیابت داشته اید.
• نوزاد قبلی شما با وزن بیش از 4.5 کیلوگرم متولد شده است.
• سابقه ی بیماری های قلبی دارید.
• پدر، مادر، خواهر یا برادرتان دیابت داشته است.
• سندروم تخمدان پلی کیستیک داشته باشید.
• سابقه ی ابتلا به دیابت با سن بروز جوانی یا دیابت MODY ناشی از نقص در ژن گلوکوکیناز (GCK) دارید.

احتمال دیابت بارداری در چه زنانی بیشتر است؟

احتمال ابتلا به دیابت در دوران بارداری برای همه ی زنان وجود دارد. اما زنانی که از نژاد آفریقایی، آسیایی، اسپانیایی و آمریکای لاتین هستند بیشتر در معرض ابتلا  هستند.

علائم دیابت بارداری چیست؟

معمولا علامت مشخصی ندارد و تنها با آزمایش قند خون در دوران بارداری مشخص میشود. اما برخی افراد با بالا رفتن قند خونشان دچار تشنگی و خستگی شدید، خشک شدن دهان و تکرر ادرار میشوند. البته اين علائم در دوران بارداری شایع هستند و الزاما نشان دهنده دیابت بارداری نیستند.

عوارض دیابت بارداری چیست؟

در زنانی که دچار این مشکل  میشوند احتمال بالا رفتن فشار خون بیشتر است. فشار خون بالا با مشکلات قلب و کلیه همراه است. همچنین مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی در افرادی که دیابت بارداری دارند شایعتر است.

دیابت بارداری چه تاثیری بر روی نوزاد دارد؟

اکثر مادرانی که دچار دیابت میشوند نوزادان سالمی به دنیا میآورند. به ندرت، دیابت بارداری کنترل نشده میتواند موجب موارد زیر گردد:

مشکلات تنفسی نوزاد، زردی، زایمان زودرس (زایمانی که قبل از 37 هفتگی انجام شود)، پره اکلامپسی، پلی هیدرآمنیوس یا افزایش مایع آمنیوتیک و مرده زایی.

آزمایش دیابت بارداری چه زمانی و چگونه انجام میشود؟

معمولا در در اولین جلسه ی مراجعه ی شما به پزشک متخصص زنان و زایمان یعنی در هفته ی 8 تا 12 بارداری، پزشک با بررسی سابقه ی پزشکی خودتان و خانوادهتان احتمال ابتلای شما به دیابت را ارزیابی میکند. اگر یکی یا بیش از یکی از ریسک فاکتورها را داشته باشید باید آزمایش قند خون انجام دهید.

به این آزمایش تست تحمل گلوکز خوراکی یا OGTT میگویند. این آزمایش پس از 8 تا 10 ساعت ناشتایی انجام میشود. سپس باید یک نوشیدنی شیرین بخورید و پس از 2 ساعت مجدد نمونه خون گرفته میشود.

تست تحمل گلوکز خوراکی معمولا در هفته ی 24 تا 28 بارداری انجام میشود. اگر سابقه ی دیابت در بارداری قبلیتان داشته اید ممکن است پزشکتان زودتر این تست را درخواست کند.

چگونه میتوان دیابت بارداری را کنترل کرد؟

زنانی که دچار دیابت بارداری میشوند جهت اطمینان از سلامت خود و جنین شان نیاز به مراقبت های ویژه ی پزشکی دارند. در این دوران باید رژیم غذایی سالم داشته باشید و ورزش را در برنامه ی روزانه ی خود قرار دهید. برخی زنان برای کنترل قند خون نیاز به مصرف دارو همراه با رژیم غذایی و ورزش دارند.

چگونه میتوان قند خون را اندازه گرفت؟

با استفاده از دستگاه تست قند خون یا گلوکومتر میتوانید سطح قند خونتان را در منزل اندازه بگیرید. نتایج آن را ثبت کنید و در هر نوبت ویزیت به پزشکتان گزارش دهید.

بهترین رژیم غذایی برای دیابت بارداری چیست؟

 رعایت 7 نکته ی زیر در رژیم غذاییتان میتواند بسیار کمک کننده باشد:

کربوهیدرات های سالمتر انتخاب کنید.

به جای نان سفید، نان چند غله یا سبوسدار بخورید. برنج قهوه ای را جایگزین برنج سفید کنید. میوه، سبزیجات، نخود، لوبیا، عدس، شیر و ماست کم چرب بدون قند غنی از کربوهیدرات های سالم هستند.

شکر را از رژیم غذایی خود حذف کنید.

به جای نوشیدنیهای شیرین و آبمیوه، آب، شیر کم چرب، چای و قهوه ی بدون کافئین مصرف کنید. از شیرین کننده های مصنوعی که کالریشان بسیار پایین یا صفر است به جای شکر استفاده کنید. با اسامی دیگر شکر بر روی بسته های مواد غذایی آشنا شوید مثل، دکستروز، فروکتوز، لاکتوز، مالتوز، عسل.

مراقب اندازه ی وعده های غذاییتان باشد.

در این مورد حتما با متخصص تغذیه مشورت کنید.

طولانی مدت گرسنه نمانید.

در طول روز میان وعده های کوچک بخورید. به جای کیک، بیسکوییت و شکلات، ماست کم چرب، بادام زمینی خام، میوه و سبزیجات بخورید. البته حواستان باشد در مصرف این میان وعده ها هم نباید زیاده روی کنید.

شاخص قند خون یا گلیسمی (glycemic index: GI) را بشناسید.

شاخص قند خون یا شاخص گلیسمی مقدار گلوکزی که پس از مصرف مواد غذایی در در بدن آزاد شده را به ما نشان می‌دهد.. برخی غذاها شاخص قند خون بالایی دارند و بلافاصله پس از مصرف آنها قند خون بالا میرود. برخی دیگر قند خون را با سرعت کمتری افزایش میدهند و شاخص گلیسمی پایینتری دارند. برای اینکه قند خونتان را کنترل کنید بهتر است غذاهایی با شاخص گلیسمی کمتر مصرف کنید. البته همه ی غذاهایی که شاخص گلیسمی کمی دارند سالم نیستند. حتما به برچسبهای مواد غذایی دقت کنید تا انتخاب سالمتری داشته باشید.

در این دوران تستهای خاصی برای اطمینان از سلامت فرزندتان انجام میشود. این تستها به پزشک متخصص زنان و زایمان کمک میکند تا مشکلات احتمالی را شناسایی و مدیریت کند. این تستها شامل:

• بررسی حرکت جنین. وضیعت حرکت جنین در رحم مادر یکی از شاخص های سلامت جنین در دوران حاملگی است. معمولا مادران حرکت جنین را بین هفته ی 16 تا 24 بارداری احساس میکنند. تعداد دفعاتی که جنین در طول روز حرکت میکند تقریبا ثابت است. اگر احساس کردید تحرک جنین کم شده است حتما به پزشکتان مراجعه کنید.
• تست بدون استرس (Non Stress Test). در این تست تعداد ضربان قلب جنین در حین حرکت آن اندازه گیری میشود. همان طور که از نام این تست مشخص است در حین انجام آن نباید استرسی به جنین وارد شود. برای انجام این تست از یک مانیتور و یک دستگاه کوچک استفاده میشود. دستگاه با یک کمربند به شکم مادر وصل میشود و تعداد ضربان قلب جنین را ثبت میکند.
• بیوفیزیکال پروفایل یا BPP. در این تست به صورت همزمان تعداد ضربان قلب جنین (مانند تست بدون استرس)، میزان مایع آمنیوتیک دور جنین، تنفس و حرکت جنین با سونوگرافی بررسی میشود.

آیا دیابت بارداری باعث زایمان زودرس میشود؟

درصورتیکه دیابت بارداری کنترل شود خطر زایمان زودرس وجود ندارد. اکثر زنانی که دچار این مشکل میشوند میتوانند زایمان طبیعی داشته باشند. اما چون در دوران بارداری ممکن است باعث رشد بیش از حد طبیعی کودک شود در برخی موارد پزشک توصیه به زایمان سزارین میکند.

دیابت بارداری چه خطراتی برای مادران پس از زایمان دارد؟

تقریبا در 3/1 از زنان باردار دیابت پس از زایمان ادامه خواهد داشت. همچنین، 15 تا 70 درصد زنان مبتلا به دیابت بارداری بعدا به دیابت دچار میشوند.

زنانی که در دوران بارداری دچار فشار خون بالا یا پره اکلامپسی میشوند پس از زایمان در معرض ابتلا به سکته و بیماری های قلبی هستند.

دیابت بارداری چه مشکلاتی برای سلامتی فرزندم در آینده ایجاد میکند؟

فرزندان مادرانی که دچار دیابت بارداری میشوند بیشتر در معرض خطر افزایش وزن و چاقی در دوران کودکی هستند.

مادران مبتلا به دیابت بارداری پس از زایمان باید چه کار کنند؟

برای اطمینان از رفع دیابت 4 تا 12 هفته پس از زایمان باید سطح قند خون اندازه گیری شود و در صورت نرمال بودن این آزمایش سالیانه تکرار میشود.