هورمون hCG یا گنادوتروپین جفتی

hCG یا گنادوتروپین جفتی انسان هورمونی است که در دوران بارداری از جفت ترشح می شود. این هورمون با افزایش ضخامت دیواره رحم به رشد جنین کمک کرده و مانع از شروع سیکل قاعدگی می شود. میزان هورمون hCG پس از لقاح افزایش یافته و تا هفته ی دهم بارداری به صورت تصاعدی بالا می رود.

hCG یا گنادوتروپین جفتی انسان چیست؟

هورمون hCG از جفت تولید شده و به علت نقش مهم آن در دوران بارداری به آن هورمون بارداری نیز گفته می شود. در اکثر زنان،  تقریبا 10 تا 11 روز پس از لقاح (باروری تخمک توسط اسپرم) هورمون گنادوتروپین در ادرار و خون قابل اندازه گیری است. با نزدیک شدن به پایان سه ماهه اول (هفته دهم بارداری) به بیشترین مقدار خود رسیده و در مابقی بارداری روند کاهشی دارد. پزشکان برای تشخیص بارداری و بررسی روند پیشرفت آن تست hCG درخواست می کنند.

hCG یا گنادوتروپین جفتی انسان چگونه تولید می شود؟

پس از لقاح، تخمک بارور شده به سمت رحم حرکت می کند. تخمک بارور شده (امریو) در دیواره رحم لانه گزینی کرده و موجب تشکیل جفت می شود. سپس جفت شروع به تولید hCG می کند. هورمون hCG تقریبا در روز یازدهم پس از لقاح در خون قابل اندازه گیری است. اما مثبت شدن تست ادرار کمی بیشتر طول می کشد.

میزان گنادوتروپین جفتی در 8 تا 10 هفته اول بارداری به سرعت بالا می رود (تقریبا هر سه روز دو برابر می شود).

تاثیر هورمون hCG بر بارداری

هورمون گنادوتروپین جفتی موجب افزایش تولید استروژن و پروژسترون در بدن می شود. ترشح همزمان این سه هورمون به ضخیم تر شدن دیواره رحم و توقف سیکل قاعدگی (رها سازی تخمک) کمک می کند.

میزان نرمال هورمون hCG در بارداری

در جدول زیر روند افزایش و کاهش این هورمون بر حسب هفته بارداری نشان داده شده است:

این مقادیر به عنوان راهنما استفاده می شوند و ممکن است در برخی افراد متفاوت باشند. در واقع آنچه مهم است روند تغییرات هورمون hCG در بارداری است و عدد آن مهم نیست. پزشک شما در صورت نیاز تست hCG را درخواست کرده و نتایج را برایتان تفسیر می کند. فراموش نکنید، در بسیاری از بارداری های سالم میزان hCG از رنج نرمال کمتر است.   

اندازه گیری هورمون hCG در بارداری

hCG در خون و ادرار قابل اندازه گیری است. با این حال، دقت آزمایش خون نسبت به ادرار برای شناسایی مقادیر کم این هورمون بیشتر است. 

دو نوع تست hCG بر روی نمونه خون قابل انجام است:

• تست کیفی مشخص می کند که hCG در ادرار وجود دارد یا خیر و قادر به گزارش مقدار دقیق آن نیست.
• تست کمی (تست بتا) مقدار هورمون hCG در خون با واحد (mIU/mL) اندازه گیری می شود.

بیبی چک یا تست بارداری خانگی در صورت وجود هورمون بارداری در ادرار مثبت می شود. در این تست یک قطره ادرار بر روی نوار شیمیایی ریخته می شود. برای مثبت شدن بیبی چک نیاز به مقادیر بیشتری از hCG در ادرار است.

تست hCG چند بار در طول بارداری انجام می شود؟

hCG بیش از یک تا دو بار در طول بارداری اندازه گیری نمی شود. اکثر پزشکان این تست را در سه ماهه اول بارداری درخواست می کنند. در صورتیکه مقدار اولیه آن کمتر از حد نرمال باشد پس از دو تا سه روز تکرار شده و نتایج مقایسه می شوند. همچنین، در برخی از آزمایش های ژنتیک پیش از تولد میزان hCG در مایع آمنیوتیک برای بررسی ناهنجاری های مادرزادی اندازه گیری می شود.

چرا هورمون hCG در بدن تولید می شود؟

مقادیر بسیار کمی از این هورمون در بدن همه ما وجود دارد.  پس از لقاح مقدار آن به سرعت افزایش یافته و سپس به تدریج تا هنگام زایمان کاهش می یابد. به ندرت در تومور سلول های زایا (germ cell tumor) وسایر سرطان ها بدن hCG تولید می کند.  

علت پایین بودن hCG در بارداری

مقادیر کم یا کاهش مقدار hCG ممکن ناشی از موارد زیر باشد:

• حاملگی پوچ
• سقط
• حاملگی خارج رحمی

علت بالا بودن hCG در بارداری

مقادیر بیش از حد نرمال hCG ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• بارداری چند قلو
• حاملگی مولار
• محاسبه نادرست هفته بارداری

تزریق آمپول hCG

آمپول hCG برای تحریک تخمک گذاری و افزایش شانس باروری به زنانی که از روش های کمک باروری IVF یا IUI  استفاده می کنند تجویز می شود.

hCG در مردان

هورمون hCG با کمک به تولید تستوسترون و اسپرم در ایجاد صفات جنسی مردانه نقش دارد. همچنین در درمان بیضه نزول نیافته در نوزادان پسر تجویز می شود.