یائسگی زودرس و عوارض همراه با آن
اگر در دهه 30 سالگی زندگی خود هستید، احتمالاً یائسگی یا پایان باروری زنان را به عنوان اتفاقی که در آینده ای دور در انتظار شماست تصور می کنید.یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان هر دو غیر منتظره هستند و باعواقب فیزیکی و احساسی متفاوتی همراه هستند. گرچه، خلاص شدن از قاعدگی خوشحال کننده به نظر میرسد اما آگاهی از خطراتی که برای سلامتیتان دارد مهم است.
تصور شما تا حدود زیادی صحیح است. به طور معمول، شروع یائسگی پس از 45 سالگی و در اکثر زنان بین 50 تا 55 سالگی است. اما برخی از زنان، این تغییر را خیلی زودتر تجربه میکنند.
- تقریبا 5% از زنان بین 40 تا 45 سالگی وارد یائسگی میشوند که به آن یائسگی زودرس میگویند.
- تقریبا در 1% از زنان فعالیت تخمدانها قبل از 40 سالگی به صورت طبیعی متوقف میشود. این حالت یک نوع یائسگی زودرس است که به آن نارسایی زودرس تخمدان (POI) میگویند.
برخی از مشکلات
تشخیص یائسگی قبل از 45 سالگی معمولا برای پزشکان و بیماران با چالشهای زیادی همراه است. همه ی علائم یائسگی با هم اتفاق نمی افتند. برای مثال، در ابتدا قائدگیها نامنظم میشوند اما متوقف نمیشوند و این تشخیص را برای پزشک مشکل میکند. همچنین، تعرق زیاد، تغییر در میل جنسی و خلق و خو از تظاهرات بالینی نارسایی زودرس تخمدان هستند که میتوانند علل دیگری هم داشته باشند و این همپوشانی در علائم بالینی تشخیص را در خانمهای جوان سخت میکند.
زمانیکه پزشکان بر اساس علائم بالینی بیمار مشکوک به یائسگی زودرس و یا نارسایی زودرس تخمدان هستند، ممکن است تستهای تشخیصی زیر را درخواست کنند:
یک شرح حال دقیق از سابقه ی بیماریهای مربوط به زنان و روابط جنسی بیمار
معاینه ی دقیق بیمار به خصوص بررسی لگن
تست بارداری حتی اگر خودتان در منزل انجام داده بودید
انجام آزمایشات هورمونی و اندازه گیری سطح هورمونFSH و استرادیول
تصویربرداری و سونوگرافی از لگن
در صورتیکه فرد مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان شیمی درمانی یا پرتودرمانی انجام نداده است، تشخیص علت نارسایی زودرس تخمدان بسیار مهم است. برای مثال، در برخی از زنان نارسایی تخمدان با از دست دادن وزن، احساس خستگی و دردهای شکمی همراه است. این علائم نشان دهنده ی اختلال در عملکرد غده ی آدرنال است که به آن نارسایی آدرنال گویند. برخی دیگر ممکن است سابقه ی شخصی یا خانوادگی یک بیماری خود ایمن مرتبط با نارسایی زودرس تخمدان به خصوص اختلالات تیروئید داشته باشند. همچنین، در برخی موارد علل ژنتیکی و کروموزومی موجب نارسایی زودرس تخمدان میشوند. در نتیجه بررسی و سنجش کلیه ی جوانب توسط یک متخصص آگاه و با تجربه کلید اصلی در تشخیص است.
علاوه بر یائسگی طبیعی، برداشتن هر دو تخمدان (اوفورکتومی) یا بدون برداشتن رحم (هیسترکتومی) موجب یائسگی پس از جراحی میشود. برداشتن تخمدانها ممکن است جهت درمان سرطان تخمدان، اندومتریوز و یا کاهش احتمال ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان در افرادی که ریسک بالایی برای ابتلا به این سرطانها دارند انجام شود.
در یائسگی ناشی از جراحی، توقف ناگهانی هورمونهای تخمدان شامل استروژن، پروژسترون و تستسترون رخ میدهد. در اکثر خانمها این تغییرات هورمونی با تعرق شبانه، اختلالات خواب، خلق وخو و مشکلات جنسی همراه است. پزشکان معمولا پیش از جراحی اوفورکتومی بیمار را برای چنین تغییراتی آماده میکنند. با این حال، افت شدید سطح هورمونها آزار دهنده است.
سلامت عاطفی و عوارض طولانی مدت
صرف نظر از علت آن، مواجهه با یائسگی زودرس از نظر روحی، ذهنی و فیزیکی مشکل است. یائسگی زودرس موجب افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، پوکی استخوان یا استئوپرز و مشکلات حافظه (کاهش شناخت و زوال عقل) میشود. مشکلات سلامت جنسی مثل کاهش میل جنسی، خشکی واژن ودرد در رابطه ی جنسی نیز معمول هستند. تعرق شبانه و گرگرفتگی ممکن است در همه ی زنان رخ ندهند اما تغییر خلق و خو و افسردگی را تقریبا همه ی زنان در این دوران تجربه میکنند.
مشکلات عاطفی همراه با یائسگی زودرس میتوانند بسیار چالش برانگیز باشند به خصوص برای افرادی که قصد بارداری داشته اند. برخی از زنان یائسگی را یکی از علائم همراه با پیری میدانند و با یائسگی زودرس دچار اختلالات عصبی میشوند. افسردگی و اضطراب به خصوص در افرادی که دچار یائسگی پس از جراحی یا سرطان میشوند بسیار شایع است.
درمان
صرف نظر از علت یائسگی زودرس یا نارسایی زودرس تخمدان هورمون تراپی جهت جلوگیری از بروز عوارض طولانی مدت باید انجام شود. مطالعات نشان داده اند هورمون تراپی نقش قابل توجهی در جلوگیری از عوارض ناشی از توقف زود هنگام عملکرد تخمدانها مثل سلامت قلب، استخوانها و عقل دارد.
در افرادی که رحم دارند (عمل هیسترکتومی انجام نشده است) هورمون تراپی عموما با تجویز استروژن همراه با پروژسترون است. این نوع درمان معمولا تا 52 سالگی (زمانی که یائسگی به صورت طبیعی رخ میدهد) ادامه دارد. بهتر است با پزشک خود در مورد مزایا و معایب هورمون تراپی صحبت کنید و تصمیم نهایی را خودتان بگیرید.
روشهای دیگری نیز برای کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، عقلی و پوکی استخوان وجود دارد. تلاش کنید سبک زندگی سالمی داشته باشید. ورزش کنید، وزن ایده آل داشته باشید، فشار خون، کلسترول و قند خونتان را چک کنید. ورزش برای سلامتی قلب شما مفید است. همچنین تمرینات بدنی سنگین همراه با ویتامین D و کلسیم برای تراکم استخوانها توصیه میشوند. از نوشیدن الکل اجتناب کنید.
از سلامت روحی و عاطفی خود نیز مطمئن شوید. اگر کنار آمدن با شرایط جدید برایتان مشکل است مشورت با یک روانشناس میتواند مفید باشد. همچنین، یادگیری تکنیکهای مدیریت استرس مثل تنفس عمیق و مدیتیشن موثر هستند.
به نظر میرسد داشتن درک صحیحی از یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان، تاثیر آنها بر سلامت جسمی و روحی شما و کمک گرفتن از متخصصین در حوزه ی پزشکی، اجتماعی و روانی در مدیریت این بحران در سنین پایین ضروری است.
